Merhaba sanatsever blog okurları :) Bugün mücadelesine, sanatına, sanatçılığına, aklına, üslubuna büyük hayranlık duyduğum muazzam bir kadın olan "Gentileschi"den bahsedeceğim. Hikayesini ilk duyduğumda çok etkilenmiştim ve araştırırken Gentileschi'nin "Holofernes’in Başını Kesen Judith" çalışmasını Caravaggio'yla karşılaştırmıştım. İkisi arasında bariz olarak gördüğüm fark Judith'in yüzündeki öfkeydi.. Caravaggio'nun eserlerini her zaman kusursuz ve büyüleyici bulmama rağmen, belki Gentileschi'nin yaşamını öğrenmiş olmanın duygusallığıyla baktığımdan olsa gerek bu kez Gentileschi'nin eserindeki ifadeler beni daha çok etkiledi. Aşağıda bunlara ayrıntılı bir şekilde yer vereceğim ancak hemen öncesinde Artemisia Gentileschi'yi tanıyalım. Keyifli okumalar.. :)
Simon Vouet - Artemisia Lomi Gentileschi'nin portresi, 1623-1626
Artemisia Gentileschi Kimdir?
Bulunduğu dönemde kadının var olma mücadelesinin simgesi olan Artemisia Gentileschi, 1593’de Roma'da doğdu. Kadın olduğu için sanat okullarında eğitim alamayan Gentileschi, İlk eğitimini Caravaggio çizgisinde barok bir ressam olan babası Orazio tarafından aldı. O dönem Avrupa’sında Anatomi ve nü çizimler uygun görülmediği için kadın ressamlar genelde natürmort çalışmalar yapıyordu. Fakat Gentileschi bu durumun aksine işlediği mitolojik ve dinsel konularda figürlerini çıplak olarak resmediyordu.
Sanatçı, resimlerinde yer alan kadınları ise güçlü kendinden emin ifadelerle yansıttı. Babası Artemisia’nın perspektif eğitimi alabilmesi için Floransalı manzara ressamı olan Agostino Tassi ile anlaştı. Fakat o zaman daha 19 yaşında olan Gentileschi, Tassi’nin tecavüzüne uğradı. Babası Tassi’yi mahkemeye verse de bir sonuç alamadı. Artemisia, Bunu sanatında adeta bir silaha çevirerek tepki verdi. İncil’deki Judith öyküsünü pek çok kez resmetti. Bu çalışmalarında Judith’i, Holofernes’i kılıçtan geçirirken çizdi. Resimde güçlü hizmetkârları Holofernes’i tutarken, diğer kadın boğazını kesiyordu. Kanın etrafa sıçradığı sansasyonel bir resimdi bu çalışma.
Judith Slaying Holofernes, 1613 - Artemisia Gentileschi
Judith Beheading Holofernes, 1598 - Michelangelo Merisi Caravaggio
Davadan sonuç alınamaması ve Roma da yayılan dedikodular yüzünden Artemisia Gentileschi, 1612’de ressam Pietro Antonio Satiattesi ile evlenerek Floransa’ya taşındı. Floransa’da kaldığı zamanlar da eğitimine devam eden Gentileschi, aynı zamanda Medici ailesinin beğenisini kazandı ve pek çok soyludan siparişler almaya başladı. 1616’da Academia del Disegno akademisine ilk kadın üye olarak kabul edildi. Cenova, Venedik ve Roma gibi şehirlerde bir süre çalışan sanatçı daha sonra 1630 yılında Napoli ’yerleşti. Gittikçe ünü yayılan Artemisia, öyle ki İspanya Kralı IV.Feliipe’den dahi sipariş aldı.
Dönemin ahlak anlayışına uymadığı için eleştirilen Artemisia Gentileschi, çalışmalarında engellemeler ve kısıtlamalarla karşılaşsa dahi sürekli mücadele etti ve inandığı yoldan geri dönmedi. Yirmili yaşlarda yaşadığı trajik olaylar nedeniyle Gentileschi, çalışmalarında şiddet sahnelerine sıkça yer vermiş ve yaşadığı acıları, duyguları resimlerine eklemiştir adeta. Holefernes’in kafasını kesen Judith adlı çalışmasında ne kadar Caravaggio’nun aynı konulu çalışmasından etkilendiği söylenilse de kompozisyona baktığımız da çok daha farklı bir sahne karşımıza çıkar.
“Judith ve Holofernes” İncil’de geçen bir temadır. Bethulia şehri Asur ordusu tarafından kuşatılır. Bu şehirde yaşayan güzel ve zengin bir dul olan Judith, yanına hizmetçisi Abra’yı da alarak düşman karargâhına girer ve kışkırtıcı kıyafet ve tavırlarıyla komutan Holofernes’in dikkatini çekmeyi başarır. Holofernes, o gece kadını baştan çıkarmak amacıyla bir ziyafet düzenler ve sonunda içkiden sızıp kalınca, judith adamın kılıcını alarak başını gövdesinden ayırır ve kesik başı alıp şehre geri döner. Ertesi sabah, Asur askerleri generallerinin öldüğünü görünce kuşatmayı kaldırıp çekilirler; böylece şehir kurtulmuş olur ve Judith de kahraman ilan edilir. Caravaggio’nun Judith’i, şık giyimli genç bir kadındır ve kılıcı alışık olmadığı bir ev işini yaparken hanımefendi edasıyla, yüzündeki tiksintiyle ve güç olan işleri kolaylıkla yapar vaziyette karşımıza çıkar. Zaten yaşlı olan hizmetçisi Abra olaylara karşı bir direnme sergilemez efendisinin yanında öylece durur.
Artemisia Gentileschi’nin Judith’i ise, daha olgun ve fazlasıyla cesur bir kadındır. Sıkıca ve kararlılıkla tuttuğu kılıcıyla güçlü kadın imgesi verir. Hizmetçisi olan Abra daha gençtir burada ve sahibine yardım eder. Holofernes’in göğsüne bastırarak kımıldamasına engel olur. Holefernes ise kollarıyla iki kadına direnmeye çalışmaktadır. Kesilen boynundan fışkıran, yatağa akan kanlar olayın şiddetini daha da belirginleştirir.
Sanatçının bu çalışmasında Holofernes’in yüzünü Tassi’yi model alarak oluşturduğu söylenir. Artemisia için Caravaggio’nun Judith kahramanını çok pasif ve duygusuz bulduğu söylenir. Boğazını keserek bir erkeği öldüren kadının yüz ifadesini ve duruşunu gerçekçi bulmaz ve Caravaggio’nun, bir kadının ruh haline odaklanamadığını düşünür. Ve kararını verir. “Ben, Kadının Düşüncelerini Resmetmek İstiyorum” Aslında Floransa Uffizi Galerisi’nde sergilenmekte olan bu yapıt, 400 yıl öncesinden günümüze ulaşan bir intikamın öyküsüdür.
Sanatçının bugün bilinen 34 adet tablosu bulunmaktadır. Fransız yönetmen Agnes Mertlet’in yönettiği Artemisia adlı 1977 tarihli film, görüntü açısından beğenilse de Artemisia ve Tasso’nun aralarında yaşananları romantik bir şekilde verdiği için ticari amaç güdüldüğü düşünülmüş ve çok ağır eleştirilere maruz kalmıştır. Sanat tarihinde ismi pek anılmayan Artemisia Gentileschi, yaptığı çalışmalarla ataerkil yapının aksine kadınları güçlü, cesur göstererek feminist sanatçılar kervanına katılmış ve dönemin algısına adeta başkaldırmıştır.
Kaynak: www.sanatkaravani.com
