Sanatta Venüs

Hepimizin bildiği gibi Venüs imgesi sanatta bir çok şekilde işlendi. Tabii bir çok temsili var ama ben seçtiğim bir kısmını paylaşacağım. Hadi gelin birazcık bunu inceleyelim, neler yapılmış bir görelim :)

Venüs, Roma mitolojisinde aşk ve güzellik tanrıçasıdır ve daha önce gelen Yunan mitolojisinde Afrodit olarak bilinir. Venüs figürü, Antik Yunan ve Roma kültüründe sıklıkla betimlenir ve yüzyıllar içerisinde, antik ve sonraki dönemlerde, birçok heykeli de yapılmıştır. On dokuzuncu ve yirminci yüzyıllarda Avrupa’da yapılan arkeolojik çalışmalarda bulunan, vücudu abartılı şekilde betimlenmiş çıplak kadın figürinlerinin bir bereket sembolü ya da belki de bir ana tanrıça kültünü temsil ettiği düşüncesi, bu figürinlerin de “Venüs figürini” olarak anılmasına neden olmuştur. Figürinler bereket tanrıçası, kadınlık simgesi, o dönemin güzellik algısının bir yansıması ve hatta kadınların kendi kendilerinin bir tasvirini yapması gibi bir çok farklı şekilde yorumlanmıştır.

Hohle Fels Venüsü, Günümüzden 35,000 ila 40,000 yıl önce

Hohle Fels Venüsü bugüne kadar keşfedilen (ve uzmanların tarihlendirilmesini kabul ettiği) en erken insan temsilidir.

Willendorf Venüsü, Günümüzden 28,000 ila 25,000 yıl önce

Paleolitik dönemde yapılmış bir Venüs figürinidir. Figürinde bereket ve doğumla ilgili vücut bölümlerinin vurgulanmış olması figürinin bu kavramla alakalı olabileceğini düşündürür. Figürün görünür bir yüzü yoktur. 

Monruz Venüsü, Günümüzden 11 bin yıl önce

Geç Üst Paleolitik döneme ait bu Venüs figürüni, stilize bir insan vücudunu gösterir.

Sandro Botticelli, İlkbahar, 1478

Farklı bir şekilde sağdan sola okunan Botticelli'nin sanat eserinde karakterlerin birleşimi için tatmin edici bir açıklama verilmemiştir. Ortada Venüs sonsuz bir daire içinde dans eden Üç Güzel'e işaret etmektedir. Aşk tanrısı Cupido orta figürü çevreleyen kemerin üzerinde uçarken, bütün temanın aşk olabileceğini ima eder. Çiçekler ve orman en maliyetli duvar süsü olan duvar halısını taklit etmek için resmedilmiştir.

Sandro Botticelli, Venüs ve Mars, 1485

Rönesans döneminde, ressamlar konu olarak çoğu kez güzel figürler ve fon olarak kullanabilecekleri güzel dekorlardan dolayı antikçağ tanrı ve tanrıçalarını seçtiler. Ayrıca alegori için de yararlı olabilirlerdi. Burada Venüs hoş bir şekilde arkasına yaslanmışken, Mars bitkin bir şekilde yatmıştır; Venüs haşin savaş tanrısını eğlendirebildiği sürece yeryüzünde barış olacaktır.

Sandro Botticelli, Venüs'ün Doğuşu, 1482–1486

Botticelli, Venüs'ün Doğuşu'nu betimleyen tablosunu boyadığında yıl 1478'dir. Hristiyanlığın güçlenip yaygınlaşmasıyla gözden düşen Venüs kültü ve ikonografisi Botticelli'nin fırçasıyla yaşama dönmüştür. Bin yılı aşkın bir aradan sonra, Adem ile Havva figürleri dışında ilk kez bir kadın figürü çıplak olarak resmedilmiştir. Venüs'ün (ya da Yunan adıyla Aphrodite'in) denizdeki köpüklerden doğduğuna değin söylenceye uygun bir betimlemedir Botticelli'nin resmi. Venüs batı rüzgarı tanrısı Zephyros'un üflemesiyle ağır ağır kıyıya yanaşan bir istiridye kabuğunun içinde Antik Yunan yonut sanatçılarının geliştirdiği klasik 'S' duruşuyla betimlenmiştir. 

Peter Paul Rubens, Paris'in Yargısı, 1636

Rubens bu konunun çeşitli yorumlarını resmetmiştir; çünkü giysilerin gereksiz olduğu, cennet gibi bir manzarada üç güzel kadını tasvir ettiği bu öyküden çok keyif almıştır. 

Bu yorumda, Paris bir çoban kılığında gösterilir. Muhteşem güzellikteki çıplak üç tanrıçayı seyretmektedir, onların yandan, önden ve arkadan pozlarına hayranlıkla bakarken Merkür elinde tuttuğu ödül olacak elmayı yukarı kaldırır. Minerva baykuşuyla (zırhını çıkarıp arkasına bırakmıştır), Venüs oğlu Cupido ile, Juno ise tavuskuşu ile görünmektedir.

Salvador Dali, Venüs’ün Rüyası, 1939

Dali New York Fuarı'nda bu fantastik oyun evini tasarladı. Kullanıcılar bir çift kadın bacağından içeri girer ve kendilerini üstsüz deniz kızları, su perileri ve hatta ıstakozlarla eğlenirken bulurlar. Girişin hemen üstünde Botticelli'nin Venüs vardır. Bir kez daha Venüsümüz tepeye çekildi.

Alain Jacquet, Kamuflaj Botticelli, 1963-1964

Genellikle Amerikan Pop Art hareketiyle ilişkili olan Fransız sanatçı Alain Jacquet, Venüs’ü ve kabuğunu bir benzin pompası olarak mizahi bir şekilde yeniden canlandırmıştır.

Niki de Saint Phalle, Siyah Venüs, 1965–1967 

Bir başka Venüs yorumlaması, sanatçı Niki de Saint Phalle tarafından gerçekleştirilmiştir. Sanatçı, toplumda kadının değerini irdeleyen eserler üretmiş olup kadının gücünü ve özgüvenini sembolize edebilecek devasa boyutlarda yuvarlak hatlara sahip, Fransızcada kadın anlamına gelen “Nadas” adlı yapıtlar üretmiştir. Sanatçı bereket ve sevgi temsili olan Willendorf Venüs’ünden esinlenerek yaptığı heykellerden bir tanesi “Siyah Venüs” adlı çalışmadır. Sanatçı yapmış olduğu Siyah Venüs çalışmasını; be- reket ve doğurganlığı önemli hale getirerek, ideal güzelliğin savunduğu oranların aksine abartılı oranlarda siyah bir tene sahip kadın olarak gerçekleştirmiştir.

Michelangelo Pistoletto, Paçavraların Venüs'ü, 1967

Arte povera (Yoksulluk) akımının öncülerinden ve çağdaş sanatın en önemli isimlerinden biri olan Michelangelo Pistoletto’nun 1987 tarihli Paçavraların Venüs'ü adlı yapıtı, eski kıyafetlerden ve paçavralardan oluşmuş bir yığının önüne yerleştirilmiş bir "Venüs" heykelinden oluşmaktadır. Dünya hâkimiyetinin batılı perspektiflerini ve merkez/çevre basmakalıplarını tüm dünyada konuşulmadan önce sorgulayan öncü bir yapıt olma özelliğini taşıyor. Bu yapıtında, Michelangelo Pistoletto, aşk tanrıçası Venüs’ü betimleyen klasik bir heykelin röprodüksiyonunu kullanıyor. Heykelin duruşu, meşhur efsanedeki, yıkanmak için suya giren Venüs’ün bir şeye şaşırdığı ve elleriyle bedenini örtmeye çalıştığı anı temsil eder. Genellikle böyle bir yapıt, izleyicinin, duruşun erotik biçimin görebilmesine izin verecek şekilde, ön taraftan izlenir. Oysa Pistoletto, heykeli, yüzü bir paçavra yığınına doğru dönmüş şekilde yerleştirerek, yapıtın geleneksel anlamını değiştirir ve esprili bir alternatif öykü önerir: Venüs çıplak bedenini artık bu paçavralarla örtebilecektir. Sanatçı bu yolla, gündelik malzemeler lehine geleneksel değerlere ve estetik yaklaşımlara sırtını dönen, sanat konusunda yeni bir demokratik anlayış önerir.

Orlan, Striptiz, 1974-1975

Orlan, vücut modifikasyonunu kullanan ve bir tür kendi kendine portre biçimi olan beden sanatının öncü sanatçılarındandır. Bu striptiz fotoğraflarında soyunurken bedenini sanat tarihini ifade etmek için kullandığını belirtir. Botticelli'nin Venüs’ün Doğuşunu taklit etmektedir.

Andy Warhol, Venüs'ün Doğuşu, 1984 

Andy Warhol tarafından yapılan Venüs’ün Doğuşu sanatçının Rönesans döneminden şaheserleri aldığı ve bir pop art spin ile birleştirdiği Rönesans portföyünün detaylarının bir parçasıdır. Botticelli’nin orijinal Venüs eseri tüm vücudu ile ayrıntılı bir arka plana sahip olmasına rağmen, Warhol yüzüne ve akan saçlarına odaklanmayı seçmiştir.

Joel-Peter Witkin, Venüs’ün Doğuşu 1988

Klasik güzellik kurallarına karşı çıkan bir diğer sanatçıda Joel-Peter Witkin olmuştur. Sanatçı özellikle kurguladığı ve izleyiciyi rahatsız edecek figüratif düzenlemeler üzeriden çalışmalar gerçekleştirmiştir. Bu bakış açısı ile yeniden yorumlayıp ürettiği çalışmalar arasında “Venüs'ün Doğuşu” adlı eserindeki Venüs’ü hermafrodit bir insan olarak yansıtmıştır. Sanatçı, kalıplaşmış güzellik anlayışına bu yapıt ile kadın güzelliğine eleştirel bir bakış açısı kazandırmıştır. Venüs’ü çift cinsiyetli bir insan olarak tasvir etmiş olup, toplumun görmezden geldiği sorunları irdeleyerek bu yöndeki yasakları ve önyargıları yıkmaya çalışmıştır.

Fernando Botero, Broadgate Venüs, 1989

İngiltere’nin Londra şehrinde, bir halk meydanına yerleştirilen Fernando Botero bu eseri yaklaşık olarak 5 ton ağırlığındadır. Sanatçı bu çalışmasında, akıllarımıza Willendorf Venüs’ünü getirmektedir. Her iki Venüs’de, ağır ve abartılı bir vücut yapısına sahiptir.

Susan Grabel, Venüs, 1999

Tanrıça Venüs’ü yorumlayan bir başka sanatçı da Susan Grabel olmuştur. Sanatçı güzelliği ile ünlü tanrıça Venüs’ü, güzelliğinin aksine zamanın kadın bedeninde meydana getirdiği tahribatları en yalın bir görüntü ile kağıt hamur kullanarak yansıtmak istemiş ve güzellik algısına eleştirel olarak yaklaşmıştır. 

Jose Sancho, Haleli Venüs, 2008

Jose Sancho, Gebe Venüs, 2006

José Sancho, yarattığı kadın gövdelerinin şehvetli niteliğini gizlemek bir yana, ön plana çıkarır. Bu gövdeler önden simetriktir, fakat yandan bakıldığında içbükey ve dışbükey formların oluşturduğu zıtlık eserlere hareketlilik katar. Saydam etkiler yaratmak sanatçının ilgisini çeker. Bazen bu şeffaflığı mermeri arkasındaki şekiller belirginleşene kadar incelterek elde eder, bazen de malzemeyi deler veya ikiye böler. Annelik sanatçının oldukça ilgisini çeken bir temadır ve bu da neden sık sık gebe gövdeler yaptığını açıklar. Eserlerinde erkek-dişi ikiliği de karşımıza çıkar. Sanatçı, aynı anda hem bütünleyici hem de çelişik olarak algılanan zıtlara duyduğu ilgiyi vurgular: Onlar yüz yüze gelmiş Hermes ve Afrodit’tir.

David LaChapelle, Venüs’ün Yeniden Doğuşu, 2009 

David LaChapelle çalışmaları, düzenli olarak sanat tarihine gönderme yapan ve sosyopolitik yorum yapan bir fotoğrafçıdır. Sanatçı fotoğraflarında postmodernitenin aşırılığını ve anlam krizini eleştirel bir dille yansıtan, popüler kültür ve bu kültür içinde anlamını yitiren klişeleri en abartılı biçimde yansıtarak, izleyiciye ironik ve eleştirel bir yaklaşım sunmaktadır. Resim sanatına ait yapıtları fotoğraflar aracılığıyla yeniden üretmektedir.

Jeff  Koons, Balon Venüs, 2012

Jeff Koons, Venüs'ü bizlere tekrar anaç ve bereket tanrısı olarak göstermiştir. Popüler kültür söylemleriyle sanatçı tarafından yeniden yorumlanmış olan “Balon Venüs” adlı eser, “Willendorf Venüs” referans alınarak yapılmıştır. Sanatçı herkesin anlayıp zevk alabileceği çalışmalar üretmek istiyorum söylemi ile Balon Venüs'ü gerçekleştirmiştir.

Jonathan Thorpe, Heather’ın Rönesansı, 2014

Fotoğraf sanatçısı Jonathan Thorpe 2014 yılı başında kanser ve Venüs temalı bir proje gerçekleştirmiştir. Sanatçı, kemoterapi gören Heather Byrd ile Boticelli’nin “Venüsün Doğuşu” tablosunu hastane ortamına uyarlayarak yeniden kurgulamıştır. “Heather’ın Rönesansı” olarak isimlendirilen çalışmada, fotoğrafın merkezinde Venüs çıplak ve kel olarak konumlandırılmıştır. Etrafı hemşire ve doktorlarla çevrilidir. Venüs’ün giysileri ve sarı peruğu yerde durmaktadır. Sanatçı yapmış olduğu bu çalışma ile kemoterapi görenlere, güzelliğin belirli kural ve ölçütlere bağlı olamayacağını vurgu yapmaktadır.

Hans-Peter Feldmann, Medici Venüs, 2014

Feldmann, yapıtlarında genellikle toplum, cinsellik ve medyayı irdelemektedir. Sanatçı “Medici Venüs” adlı çalışmasında hem eski hem de modern kopyalarına duyulan saygıyı sarsmayı amaçladığını belirtmiştir.

Venüs’ün, sanat tarihindeki güçlü konumu onu etkili bir sembol haline getirmiştir. Antikçağ güzellik kavramının, artık sanatçılar tarafından sorgulanabilir olması ve Venüs’ün artık çağa uyarlama isteği ile farklı yorumlamaları da beraberinde getirdiği anlaşılmaktadır. Her dönem sanatçıların çalışmalarında yer verdiği Venüs imgesiyle, zıt kavramlardan ya da ikilemlerden yararlanarak sorgulamayı güçlendirmeyi hedefledikleri anlaşılmaktadır. Çağın değişen güzel kadın algısı, farklı Venüs yaratımlarına da olanak sağlamaktadır.

Kaynak: peramuzesi.org, idildergisi.com